Bert Hellinger en mijn leraren
Het is passend om eer te betuigen aan de grondlegger van systemisch werk en familieopstellingen, Bert Hellinger. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw ontwikkelde hij zijn methodiek, geput uit zijn ervaringen als psychotherapeut en zijn fascinatie voor fenomenologie, systemische principes en traditionele kennis.
Met zijn unieke benadering bracht hij het concept van familieopstellingen naar voren als een instrument om verborgen dynamieken binnen familiesystemen bloot te leggen en te helen. Zijn invloed strekte zich wereldwijd uit, waarbij verschillende varianten en toepassingen van systemisch werk ontstonden in diverse disciplines, waaronder psychotherapie, coaching en organisatieontwikkeling.
In de jaren negentig verwierf Hellinger internationale bekendheid door zijn workshops en seminars over de hele wereld. Zijn erfenis omvat talrijke boeken en publicaties waarin hij zijn inzichten en methoden uitgebreid beschrijft. Zijn werk heeft velen geïnspireerd en geholpen om dieper inzicht te krijgen in familierelaties, persoonlijke dynamieken en de complexiteit van menselijk gedrag.
Opleidingen
Op basis van Hellinger's werk hebben vele leraren en organisaties zijn gedachtegoed voortgezet en verder ontwikkeld. Persoonlijk heb ik tweemaal de jaaropleiding ‘familieopstellingen’ gevolgd, met aansluitend ook de opleiding ‘organisatieopstellingen’. Deze heb ik gevolgd bij Elmer Hendrix (IVSW) en Yvonne Woordes (Samen Systemisch Werken), twee absolute toppers in dit vakgebied.
De populariteit van familieopstellingen groeit, wat resulteert in een toenemend aanbod van workshops en opleidingen. Het is raadzaam om te kiezen voor gerenommeerde organisaties voor je opleiding, aangezien deze vaak uitgebreide en diepgaande programma's bieden. Het leren van familieopstellingen vergt namelijk meer dan slechts enkele dagen. Als je serieus wilt investeren in een grondige opleiding in systemisch werk en familieopstellingen, zijn hier enkele betrouwbare opties:
Systemisch werken
Systemisch werken houdt in dat het gedrag en problemen van individuen worden bekeken in de context van hun familiesysteem of andere systemen, zoals organisaties. Hoe verhouden de leden van een systeem zich tot elkaar en hoe beïnvloeden ze elkaar?
Jij bent al vanaf je tijd in de baarmoeder onlosmakelijk verbonden met je familiesysteem. Dit primaire systeem is de plek waar jij je leven en je overleven als kind aan te danken hebt. In je onderbewustzijn is de loyaliteit naar je familie hierdoor ongekend groot, ongeacht je bewuste mening of oordeel over je familieleden.
Deze loyaliteit leef je daarna ook voort in andere systemen waarvan je deel uitmaakt, zoals vriendengroepen, klassen, sportclubs, werkteams, gemeenschappen en landen. Deze systemen hebben elk hun eigen regels, waar je vaak vanuit je diepgewortelde gevoel voor loyaliteit aan gehoorzaamt. De grootste angst van ieder mens is buitensluiting door de groep. Vroeger betekende dit namelijk onze dood.
Onze jeugd vormt een essentiële rol als basis voor al onze gedachten en handelingen in het leven. Dit vormt de basis bij het vormgeven van wie zijn en welke denk- en gedragspatronen we ontwikkelen. Belangrijke vragen daarbij zijn: Hoe was je hechting als baby? Hoe was je opvoeding? Welke zaken heb jij meegekregen vanuit je familie? En welke juist niet?
Hoewel het niet mogelijk is om je geschiedenis te herschrijven, worstelen sommige mensen met het accepteren van hun lot, vaak als gevolg van gevoelens van onrechtvaardigheid of onvervulde behoeften aan liefde en erkenning.
Dit oud zeer uit het verleden vormt vaak een aanzienlijke hindernis voor plezier en groei in het heden. Als je bijvoorbeeld als kind al zorgde voor je ouders, is de kans groot dat dit patroon zich herhaalt. Je blijft dan steeds geneigd jezelf op te offeren voor anderen, zoals je partner, vrienden en collega's.
Familieopstelling
Familieopstellingen onthullen vaak onbewuste patronen die in deze relaties aanwezig zijn binnen jouw systeem. Door een vraag in te brengen voor een opstelling, kun je meer bewustzijn over je belemmerende patronen ervaren. Ook is het een mooie manier om meer acceptatie te voelen over je situaties en kan het een manier zijn om het sluimerende oud zeer in jouw lichaam te verwerken.
Wat zien we vaak tijdens een familieopstelling?
Enkele veelvoorkomende aspecten die in een opstelling naar voren kunnen komen zijn:
Familiale loyaliteiten: loyaliteiten binnen een familie kunnen onbewust gedrag beïnvloeden en vasthouden aan verborgen dynamieken, zoals het overnemen van het lot of de pijn van een familielid.
Verborgen trauma's: onopgeloste trauma's binnen een familiegeschiedenis kunnen generaties lang doorwerken en invloed hebben op de emotionele gezondheid en welzijn van individuele leden van generaties later, die vaak niets weten van het originele familietrauma.
Systemische ordening: sta jij op je eigen plek in je familiesysteem? Of ben je als jongste kind gedrag gaan vertonen dat eigenlijk bij het oudste kind zou passen? Of ben je als kind bewust of onbewust voor je ouders gaan zorgen? Grote kans dat deze dynamieken uit je familiesysteem ook doorwerken in je huidige leven.
Uitsluiting en verlies: gevoelens van uitsluiting, verlies of verlatenheid binnen een familiesysteem kunnen diepe emotionele wonden veroorzaken die doorgegeven worden aan latere generaties. In een familie hoort iedereen erbij. Wordt iemand buitengesloten, hoe goed de argumentatie ook is, dan ontstaat er systemische onrust.
Agenda
Wil jij eens nader kennismaken met mijn werk? Houd dan mijn in de gaten.
Mijn favoriete boeken over familieopstellingen
De laatste jaren heb ik veel inspiratie opgedaan van verschillende opstellers en auteurs in het veld van systemisch werk en familieopstellingen. Om deze inspiratie met jou te delen, deel ik hier mijn favoriete boeken.
Houd er rekening mee dat dit geen definitieve lijst is. Er komen voortdurend nieuwe boeken uit en het is zeker mogelijk dat ik enkele pareltjes over het hoofd heb gezien. Heb jij een aanbeveling? Laat het me weten!
Emoties
Bijna al ons belemmerende gedrag vindt zijn oorsprong in ons gekwetste innerlijke kind. In mijn werk, of het nu gaat om familieopstellingen, ademsessies of andere methoden, ervaren mijn klanten echte groei door te duiken in de diepe wateren van de primaire emoties van dit innerlijke kind.
Wat we in het dagelijks leven zien, zijn vaak slechts oppervlakkige maskers. De boze man of vrouw, de opschepper, de teruggetrokken persoon - dit zijn enkel overlevingsmechanismen en aangeleerd gedrag om oude emotionele wonden te verbergen of tijdelijk de pijn van het verleden te verzachten. De opschepper op het werk kan diep van binnen niets meer zijn dan een emotioneel kind dat intens verdrietig is omdat zijn of haar ouders hem of haar vroeger nooit zagen staan.
Primaire emoties
Primaire emoties komen altijd tot uiting in het moment. Het uiten van deze gevoelens door het lichaam duurt vaak kort, is intens en zelden dramatisch. Ondanks de intensiteit brengen ze een gevoel van bevrijding, zekerheid en kalmering met zich mee. Het uiten van primaire emoties heeft een helende werking op ons als mens. Datgene wat we mogelijk al lange tijd hebben onderdrukt, mag er nu helemaal zijn en kan tot heling worden gebracht. Primaire emoties komen op, vervullen hun functie en verdwijnen dan weer. Ze lossen op door passende expressie en door effectief en juist handelen.
Secundaire emoties
Wanneer primaire emoties niet tot uiting zijn gekomen, kan dit leiden tot secundaire emoties die zich jarenlang kunnen blijven uiten. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen na het slecht verwerken van een traumatische gebeurtenis. In plaats van het uiten van primaire emoties, houden we deze binnen en vertonen we bijvoorbeeld een masker van hardheid. Deze hardheid kan zich manifesteren in verschillende vormen van secundaire emoties zoals boosheid, verontwaardiging, jaloezie en wrok. De primaire emoties van verdriet worden zo bedekt door de secundaire emoties van boosheid. Wat we zien is een boos persoon, terwijl er eigenlijk sprake is van een niet goed verwerkt trauma en het verbergen van de primaire emoties die daarbij horen, zoals intens verdriet of angst.
Het is onmogelijk om te werken met secundaire emoties. Op dit niveau bevinden zich de verhalen van de geest, de beschuldigingen en het slachtofferschap. In mijn werk is het van belang om deze secundaire emoties te herkennen, te onthullen en af te dalen naar de laag van de primaire emoties. Daar ligt de bron voor duurzame heling.
Een familieopstelling in de praktijk
Er komt steeds meer wetenschappelijk bewijs over de effectiviteit van familieopstellingen: ze werken. De precieze inhoudelijke werking blijft echter een mysterie, buiten het bereik van ons menselijk verstand. Maar hoe een opstelling praktisch verloopt, kan ik wel beschrijven, zodat je een idee krijgt van wat je kunt verwachten.
Tijdens een workshop inventariseer ik als begeleider de vragen van de deelnemers. Gedurende de dag krijgen degenen met een vraag op het juiste moment de kans om naast mij plaats te nemen, waarna we meestal beginnen met een kort voorafgaand gesprek waarin de vraag of thema wordt geïntroduceerd. Het hebben van een heldere vraag is niet cruciaal, maar er moet wel een probleem of patroon zijn waar je mee worstelt. Hoe urgenter het thema, hoe krachtiger de opstelling kan zijn.
Na het vraaggesprek stem ik af op jou en jouw familiesysteem om de onderliggende patronen en dynamieken te begrijpen. Vervolgens selecteer ik als opsteller de representanten voor de relevante personen in jouw systeem.
Zodra de representanten zijn gekozen, begint het opstellingsproces. De representanten worden uitgenodigd om hun innerlijke beweging te volgen en hun plaats in de ruimte in te nemen. De posities en interacties van de representanten bieden waardevolle informatie, maar het meest bijzondere is hun vermogen om de emotionele en fysieke sensaties van de personen die ze vertegenwoordigen nauwkeurig te voelen.
Tijdens de opstelling word jij als vraaginbrenger ook gevraagd om een plek in de ruimte in te nemen. Daarna zal ik als begeleider interventies plegen, om de ziel van het familiesysteem en van jou als cliënt in beweging te krijgen, waardoor vastgelopen situaties weer kunnen gaan stromen. Soms ontstaat er na tien minuten een beweging, een andere keer kan een opstelling veel langer duren. De duur van een opstelling zegt niets over het resultaat. Zodra de kern is blootgelegd, rondden we af.
Kortgezegd kunnen er twee dingen ontstaan door een opstelling:
Meer bewustzijn over het thema van de vraaginbrenger, waardoor er ruimte ontstaat voor nieuwe inzichten en rust.
Een helende beweging in het systeem en daardoor de vraaginbrenger, waardoor oud zeer kan worden verwerkt en mogelijk losgelaten kan worden.
Na afloop van een opstelling kan er een nabespreking plaatsvinden om eventuele onduidelijkheden te verhelderen en kunnen de representanten extra informatie delen vanuit hun rol. Vaak gebeurt dit niet, omdat de ziel van de aanwezigen dat wat er is gebeurd allang heeft begrepen. Het hoofd volgt later wellicht vanzelf.
Vraaginbrenger
Familieopstellingen zijn uniek. Ze onthullen patronen die diep verborgen liggen in ons collectieve onderbewustzijn. Als je vastloopt in het leven en je daarin geen verandering lijkt te kunnen brengen, biedt een opstelling een andere kijk op de kwestie. Stel je vraag en laat je verrassen door nieuwe inzichten.
Tijdens een workshop breng je je vraag in. Meestal heeft zo’n vraag te maken met iets waar je in je leven tegenaan loopt. Mocht je vraag nog niet helemaal helder zijn, dan is dat geen belemmering voor de opstelling. Belangrijk is dus wel dat er een thema speelt, je ergens tegenaan loopt of in een patroon vastloopt waar je naar wilt gaan kijken. De opstelling laat zien wat er speelt in de diepere lagen, daar waar ons denken vaak niet bij kan.
Tijdens een familieopstelling werken we met feitelijkheden in plaats van verhalen. Verzamel daarom feitelijke informatie over je familiegeschiedenis, zoals geboorteomstandigheden en andere belangrijke gebeurtenissen. Denk qua feitelijkheden aan de omstandigheden over je eigen geboorte, miskramen, abortussen, adopties, ziektes, verslavingen, oorlogservaringen, familieruzies en geheimen in je familie. Deze gebeurtenissen kunnen allemaal invloed hebben op jouw huidige levensvragen.
Het is mogelijk om deel te nemen aan een familieopstelling zonder directe betrokkenheid van je familieleden. In plaats daarvan kunnen representanten worden gebruikt om de familieleden en hun relaties te vertegenwoordigen.
Agenda
Wil jij eens een vraag inbrengen voor een eigen familieopstelling? Houd dan mijn agenda in de gaten.
Welke thema’s kunnen we opstellen?
Om je inzicht te geven in welke vragen mensen inbrengen voor een familieopstelling, een overzicht van veelvoorkomende thema’s voor een opstelling:
Representant
Tijdens een familieopstelling kun jij jezelf beschikbaar stellen als representant. Dit betekent dat je niet zelf een vraag inbrengt, maar wel in andermans opstelling kunt worden gevraagd. Ook het volgen van andere opstellingen is heel bijzonder en kan je raken.
Een representant staat voor een persoon of een element binnen de opstelling. Als opsteller kan ik jou bijvoorbeeld uitnodigen als representant voor iemands vader of moeder. Zodra een representant is opgesteld, kan diegene uitdrukken hoe hij of zij zich verhoudt tot de andere opgestelde elementen.
Als representant wordt je als het ware bewogen door de opstelling. Als je dit nog nooit zelf hebt meegemaakt, valt dit bijna niet uit te leggen. Opmerkelijk is wel dat vrijwel iedereen in staat lijkt te zijn om als representant te fungeren. Het is alsof je je lichaam en zintuigen beschikbaar stelt om informatie op te vangen over het systeem waar de opstelling over gaat. Het vereist geen voorkennis over het systeem of het gerepresenteerde element om als representant te fungeren.
Dit fenomeen is intrigerend en heeft nog geen wetenschappelijke verklaring. Maar het lijkt erop dat zintuigen die verhoudingen, afstanden en nabijheid kunnen waarnemen, geactiveerd worden zodra we in een opstelling staan.
Agenda
Wil jij eens een vraag inbrengen voor een eigen familieopstelling? Houd dan mijn agenda in de gaten.
Evenementen
Wil je aanwezig zijn bij een evenement dat ik organiseer? Bekijk hieronder de data en schrijf je in.
Binnenkort volgen hier data...
Momenteel zijn er vanwege mijn kersverse vaderschap en grote belangstelling voor mijn boek Autonoom nog geen concrete data vast voor komende evenementen. Begin 2025 kom ik met een update.
Ademwerk
Onze ademhaling speelt een cruciale rol bij het bevrijden van onderdrukte emoties, het loslaten van spanning en het bereiken van diepere niveaus van bewustzijn. Daarom kan ademwerk een waardevolle toevoeging zijn aan familieopstellingen.
Ademwerk in combinatie met opstellingen biedt een kans om nog dieper lichaamswerk te verrichten. Hoe dieper we in het lichaam werken, des te meer contact we maken met het onverwerkte oud zeer. Het verwerken van deze diepliggende, emotionele pijnpunten kan leiden tot structurele persoonlijke groei.
Door ademwerk voorafgaand aan of na afloop van een familieopstelling toe te passen, kunnen de deelnemers van mijn workshops een dieper bewustzijn ontwikkelen van de gevoelens en emoties die tijdens en na een opstelling naar boven komen. Verbonden ademhaling kan helpen om vastzittende emoties los te laten en oude wonden te helen.
Bovendien kan ademwerk deelnemers helpen om zich meer gegrond en gecentreerd te voelen tijdens de intensieve ervaring van een familieopstelling. Door bewust te ademen kunnen ze spanning en angst verminderen, waardoor ze zich beter kunnen overgeven aan het proces en dieper kunnen duiken in de onderliggende dynamieken van hun familiesysteem. Zo vormen ademwerk en familieopstellingen samen een krachtige combinatie voor persoonlijke groei en transformatie.